Η μελαγχολία των Χριστουγέννων

Ο Δεκέμβριος αναμφισβήτητα είναι ο μήνας με τις περισσότερες γιορτές του χρόνου και έχει συνδεθεί με ευχάριστα συναισθήματα. Η περίοδος από την ημέρα των Χριστουγέννων έως και των Θεοφανείων, είναι η περίοδος της οικογένειας, της ανταλλαγής δώρων, των επισκέψεων, των ταξιδιών, των στολισμών, των εντόνων συναισθημάτων, των σχολικών διακοπών και της αποχής από την εργασία.

Όμως δεν βιώνουν όλοι οι άνθρωποι τα ίδια συναισθήματα. Κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται ιδιαίτερα την περίοδο των Χριστουγέννων, με σκέψεις όπως : « Με πιάνει κατάθλιψη αυτές τις ημέρες και δεν θέλω να στολίσω το σπίτι μου.» ή « Πάλι στόλισαν! Πάλι Χριστούγεννα! Δεν θέλω να κάνω τίποτα.» ή « Πάλι δώρα!» & « Νιώθω θλίψη αυτές τις ημέρες, προτιμώ να μείνω στο σπίτι».
Η κατάθλιψη είναι μια συναισθηματική διαταραχή όμως ο όρος ‘κατάθλιψη’ είναι πολύ γενικός, καθώς υπάρχουν αρκετά και διαφορετικά είδη της κατάθλιψης. Ο Ιπποκράτης ανέφερε την κατάθλιψη ως μελαγχολία, αργότερα όμως, τον 19ο αιώνα η κατάθλιψη αναφέρθηκε ως αδυναμία. Το πιο απλό είδος της κατάθλιψης είναι η φυσιολογική αντίδραση που όλοι έχουν στην απογοήτευση, δηλαδή κακή διάθεση ή μελαγχολία. Όμως όταν το συναίσθημα αυτό διαρκεί περισσότερο από δύο εβδομάδες, είναι έντονο και συνοδεύεται από συγκεκριμένα συμπτώματα ή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ζωή του ατόμου, τότε επρόκειτο για την κατάθλιψη και χρήζει περαιτέρω διερεύνηση από Ψυχίατρο ή Ψυχολόγο.

Τι είναι όμως η Μελαγχολία των Χριστουγέννων;
Η Μελαγχολία των Χριστουγέννων στην βιβλιογραφία συναντάται και ως ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’ ή ‘Κατάθλιψη των Γιορτών’ (Christmas Blues) και δεν αποτελεί κλινική διάγνωση σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ταξινόμησης των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5). Είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που έχει χαρακτηριστεί και ως εποχιακή κατάθλιψη και σχετίζεται με: το φύλο, την ηλικία, το μορφωτικό και κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, τον τύπο προσωπικότητας και κυρίως την προσωπική νοηματοδότηση δηλαδή το ατομικό-προσωπικό νόημα που προσδίδει κάποιος στη συγκεκριμένη γιορτή στη δεδομένη χρονική περίοδο και φάση της ζωής του. Συχνά συνδέεται με τις προσδοκίες του ατόμου , και την αδυναμία πραγμάτωσής τους. Με αυτό που λέμε: “Τι θα ήθελα να κάνω και δεν μπορώ” ή “ Με ποιους ανθρώπους θα ήθελα να είμαι και δεν είμαι” & ¨ Τι θα ήθελα να έχω που δεν έχω”.
Οι σκέψεις αυτές οδηγούν σε συναισθήματα, όπως: θλίψη, άγχος, θυμός, οξυθυμία, ‘Κενή’ διάθεση, απόγνωση, απογοήτευση, ενοχές, αναξιοσύνη, ανικανότητα και ξεσπάσματα με κλάματα. Αυτά τα συναισθήματα, με κυρίαρχα το άγχος και την καταθλιπτική διάθεση, δεν είναι σύντονα, σύμφωνα δηλαδή με το πνεύμα των Χριστουγέννων και το γενικότερο κλίμα των εορτών και συνήθως ξεκινούν λίγες ημέρες ή και εβδομάδες πριν, με την αποκορύφωσή τους την περίοδο των Χριστουγέννων.

Πώς τα Συναισθήματα επηρεάζουν την Συμπεριφορά μας;
Τα συναισθήματα είναι αυτά που καθορίζουν την συμπεριφορά μας και μοιάζουν κατά πολύ με αυτά της κατάθλιψης, διαφέρουν όμως στην ένταση και την διάρκεια.

Έτσι παρατηρούνται αλλαγές στην συμπεριφορά μας όπως:
• Το ενδιαφέρον για ευχάριστα γεγονότα ή δραστηριότητες που κάποτε απολαμβάναμε, συμπεριλαμβανομένου της σεξουαλικής επαφής.
• Κοινωνική απομόνωση, όταν αποφεύγουμε την συναναστροφή με μέλη της οικογένειας και φίλους.
• Ανησυχία, Οξυθυμία.
• Κούραση, μείωση της ενέργειας, κατατονία.
• Δυσκολία συγκέντρωσης, μνήμης και λήψης αποφάσεων.
• Αϋπνία, ξύπνημα πολύ νωρίς το πρωί ή υπερυπνία.
• Μείωση της όρεξης για φαγητό με απώλεια βάρους ή υπερφαγία με πρόσληψη βάρους.
• Τέλος η παρουσία έντονων πονοκεφάλων, γαστρεντερικών διαταραχών και χρόνιου πόνου, χωρίς να οφείλονται στην φαρμακευτική αγωγή που ακολουθεί το άτομο.

Ποιους αφορά;
Σε ένα μεγάλο ποσοστό θα λέγαμε πως αφορά όλους μας σε κάποια φάση της ζωής μας, αφού συνδέεται και με την απώλεια, όπως: Απώλεια αγαπημένου προσώπου (θάνατος), απώλεια σχέσης (χωρισμός), απώλεια υγείας (ασθένεια), απώλεια αυτονομίας και ανεξαρτησίας (γηρατειά), απώλεια ρόλου (εργασία, συνταξιοδότηση) & απώλεια αίσθησης ασφάλειας και ελέγχου.

6 Βήματα για να αντιμετωπίσετε τη μελαγχολία των Χριστουγέννων;
Η μελαγχολία των Χριστουγέννων μπορεί να μειωθεί σε σημαντικό επίπεδο με την ενεργή συμμετοχή του ίδιου του ατόμου που την βιώνει.

1. Αρχικά, παρατηρείστε τον εαυτό σας σε σχέση με τις σκέψεις που κάνετε και τα συναισθήματα που νιώθετε. Είναι πολύ σημαντικό να ονομάσετε, κατανοήσετε και αποδεχθείτε τα αρνητικά συναισθήματα.

2. Στη συνέχεια αφιερώστε χρόνο στον εαυτό σας. Είναι σημαντικό να έρθετε σε επαφή με τις προσωπικές σας ανάγκες και τις ατομικές σας αντιλήψεις και πεποιθήσεις οργανώνοντας τον προσωπικό σας χρόνο με βάσει τα ‘προσωπικά θέλω’ και λιγότερο με τα ‘κοινωνικά πρέπει’. Ιεραρχήστε τις προτεραιότητές σας (συναντήσεις, αγορές κ.α.), με ρεαλιστικές προσδοκίες και εφικτούς στόχους.

3. Ορίστε τις προτεραιότητες και τους στόχους σας! Αποφύγετε την τάση σας για τελειομανία όσον αφορά την εικόνα του εαυτού σας και την ανταπόκριση στις πολλαπλές υποχρεώσεις των γιορτών, θα αποφύγετε την υπερβολική ένταση και θα ξεκουραστείτε εξοικονομώντας χρόνο και σημαντική ενέργεια. Η ήδη συσσωρευμένη κούραση και το stress απαιτούν αποφυγή καταχρήσεων  στη διατροφή και το αλκοόλ, σωματική άσκηση, επαρκή ύπνο και χαλάρωση από τους πολλαπλούς ρόλους και τις εξοντωτικές απαιτήσεις της καθημερινότητας.

4. Εστιάστε στην επικοινωνία και την ανταλλαγή σκέψεων και συναισθημάτων με επιλεγμένα άτομα της οικογένειας, συγγενείς, φίλους, συναδέλφους που αγαπάτε και σας αγαπούν, η παρουσία των οποίων είναι πολύτιμη ειδικά στις περιπτώσεις μοναχικών ατόμων, ασθενών και ανθρώπων που βιώνουν σημαντικές απώλειες όπως το διαζύγιο ή το πένθος.

5. Βγείτε από το σπίτι, αποφεύγοντας συναντήσεις που γνωρίζετε από προηγούμενες εμπειρίες σας ότι οδηγούν σε συγκρούσεις και ρήξης.

6. Εστιάστε στις αληθινές και ζεστές ανθρώπινες σχέσεις που σας δημιουργούν θετικά συναισθήματα.

Αναστασία Κασιόλα – Ψυχολόγος